در بسیاری از کشورها، وضع قوانینی مانند به ودیعه گذاشتن ده هزار فرانک جهت ثبت نام تا جمع آوری امضا از ۵۰۰ نفر از مقامات، از ثبت نام فله در انتخابات جلوگیری می کند.
همواره ایام انتخابات که میرسد احساس تکلیف برخی افراد نیز گل میکند و هنگام که زمان ثبت نام آغاز می گردد از پیر و جوان و زن و مرد راهی محل ثبت نام میشوند تا برای مجلس یا ریاست جمهوری ثبت نام کنند و فقط با در نظر داشتن یک معیار یعنی صرفا شرایط سنی ، خود را در معرض انتخاب قرار می دهند و بدون لحاظ کردن اینکه آیا شرایط کاندیدا شدن و نشستن بر کرسی مجلس یا ریاست جمهوری دارند یا خیر ، خود را کاندیدای این جایگاه می کنند.
در این میان عده ای نیز جهت اهداف دیگر از جمله فشار به برخی نهاد ها و زیر سوال بردن آنها در تایید و رد صلاحیت ها خود را کاندیدا میکنند که پرداختن این مبحث در این مجال نمی گنجد.
اما اگر از بحث تایید صلاحیت ها و مکانیزم تایید یا رد صلاحیت ها بگذریم در برخی کشور ها برای ثبت نام یک داوطلب جهت مجلس ( پارلمان) یا نخست وزیری شرایطی در نظر میگرند تا از ثبت نام فله ای جلوگیری کنند تا این مهم لوث نشود. شاید در نگاه اول این موارد مخالف آزادی دیده شود اما باید گفت این قوانین نیز مانند همه قوانین دیگر معایب و محاسنی دارد.
برای مثال در فرانسه فرد برای اینکه داوطلب نمایندگی مجلس ملی شود باید قبل از شروع انتخابات مبلغ ده هزار فرانک به عنوان ضمانت بپردازد تا بتواند در مبارزه انتخاباتی شرکت کند و در صورتی که داوطلب در دور اول یا دور دوم کمتر از ۵ درصد آرای کسانی که اسامی شان در لیست انتخاباتی ثبت شده اند کسب کند مبلغ مذکور به وی مسترد نمی شود.
و یا در کشور انگلستان، داوطلب باید ۱۵۰ میلیون لیره به منزله ودیعه واریز کند تا چنان چه حداقل آرای حوزه انتخابیه را به دست نیاورد آن مبلغ به نفع دولت ضبط شود.
این مکانیزم شاید از ورود افرادی که شانسی برای رقابت ندارند و فقط جهت خالی نبودن عریضه وارد شده اند جلوگیری نماید اما باید توجه داشت یک ایراد بزرگ نیز دارد و آن اینکه امکان دارد فردی توانایی و سواد کافی داشته باشد اما پول و دارایی مورد نیاز برای ودیعه را نداشته باشد که میتواند یک ایراد در کنار مزایای دیگر آن باشد.
و اما در برخی کشور ها، برای اینکه فردی بتواند در انتخاباتی شرکت کند و شرایط لازم را برای رقابت را کسب کند باید از برخی مقامات امضا جمع کند تا بعنوان رجل سیاسی و کسی که دارای توانایی هست شناخته شود. برای مثال فرد داوطلب در فرانسه باید از ۵۰۰ نفر مقامات مانند شهرداران و… امضا جمع آوری کند. ایراد مهم این روش این است که امکان ایجاد لابی های رانتی و یا فساد در لابی را قوت میبخشد.
اما همه این موارد برای جلوگیری از ثبت نام فله ای برخی افراد می باشد که خود نیز واقف هستند که ویژگی و پتانسیل مجلس یا ریاست جمهوری را ندارند .
اگرچه قانون انتخابات در ایران و تایید و رد صلاحیت ها و شرایط احراز صلاحیت ها جلوی ورود برخی از این افراد به کارزار انتخابات را میگیرد اما جلوگیری بعد از ثبت نام، حجم کار نهاد ها را بالا میبرد و هم اهرم فشاری میشود برای تایید یا رد صلاحیت ها.
همچنین ممکن است فردی موارد و شرایط مطروحه در قانون انتخابات فعلی را داشته باشد ولیکن توانایی و سواد سیاسی جلوس بر کرسی مجلس یا ریاست جمهوری را نداشته باشد.
به این ترتیب، به نظر می رسد در موارد و شرایط ثبت نام نامزدها و جهت جلوگیری از ثبت نام فله ای ضعف هایی در قانون وجود دارد و باید مسئولان قانون گذاری در کشور، به دنبال راهکاری مناسبی در این زمینه باشند.
بهرام سبزی